ATALET

(24 Mayıs 2025, Cumartesi)

Ataletin doğurduğu fenalıklar;

1. Dilde meydana gelen tahribatlar. (lisana îka ettiği cinayet)

Arapçanın inceliklerine vakıf olurlardı, ilk nesil. Dilin inceliklerine vakıf olurlar, dille yola çıkarak Kur?an?ı anlamaya çalışırlardı. Sonra bu hassasiyet kayboldu. Dilin aslına Kur'an'ın ilk indiriliş anına değil de kendinden bir önceki neslin dil anlayışı üzerinden dile bakmaya ve Kur'an'ı öyle anlamaya çalıştılar. Dili geliştirmeye de önem vermediler gelişen şartlara ve ahvale göre dili anlama yeteneğini de kaybettiler. Dil hem geçmiş ilk dönemi anlamaktan da ve mevcut hali anlamaktan da uzaklaştı. Zahirine kapılarak Kur'an anlamaya başlandı.

Bu hususta iki atalet ortaya çıktı; biri dil üzerinde çalışarak dili hem Kur'an'ın ilk iniş anındaki halini anlama ve geliştirmede atalet gösterdiler hem de sonra gelenlerin öncekilere göre faziletlerinin olamayacağına dair anlayışlarıydı.

[bugün bizim de bu hususta bir ataletimiz, cahilliğimiz mevcut. Dilimizi anlama önceki Ebu ecdadımızın dilini anlamada zorlanıyoruz. 50 sene önce yazılmış bir kitabı lügat olmadan okuyamıyoruz. Hoş sözlük kullanan da çok az. Harf inkılabı da işin başka vahameti...]

2. Ataletin İctimai Mazarratlar

Bu atalet, ümmetin nizamını bozarak toplumsal dayanışmayı tarumar etmesidir. Kitabullah ve sünnet-i sahihada ittifak edilirdi. Bu hususta; ne mezhep ne fırka ne şia ne taraftarlık ne asabiyet gözetilirdi. Tek şeye bakılırdı; söylenen sözün hakka daha yakın olduğu anlaşılınca, derhal kendi sözünü anlayışını bırakır söylenen hakka yakın söze ittiba edilirdi. Kendi düşüncelerini de düzeltirlerdi. Zamanla bu hal terk edildi. Herkesim kendi fırkasını mezhebini, anlayışını kuvvetlendirmek için karşı tarafı suçlamaya başladı. Toplumsal anlamda toplumu birleştirmek farklılıkları zenginlik sayıp aralarını bulmak yoluna gidilmedi ve sonunda mezhep kavgaları gelişti kanlar akıtıldı? elan devam ediyor. Bütün bunlar zihni tembelliğin sonuçlarıdır. Bir öncekine yaslanıp kendini korumaktan ibarettir. Halbuki zihinlerini İslam toplumunun birlikte hareket etmek için yorsalar, tembellik etmeyip çare arasalardı, biz bugün bu hususta çareler arasak elbette bulabilirdik...

3. Ataletin Şeriata ve ehline karşı olan cinayeti

Ahkam-ı şeriat hakkındaki atalet, muamelatta öyle bir güçlük ihdas etti ki, nas artık şeriatı ihmale kadar vardı. İslam şeraiti hakiki manada İslam şeriatı olduğu demlerde o kadar geniş idi ki; bütün alemi kucaklayacak kadar genişti. Bugün ise o kadar daraltıldı ki; şeriat ehlini bile tam barındıramıyor. Başka çareler aramak zorunda kalıyorlar...

Bunun birinci sebebi öğrenme ataletidir. Şeriatı bilenler çok az. Şeriatı bildiğini sananlar da şeriatı yaşamıyorlar...

(M. Abduh'tan tercime, M. Akif, 11 Şubat 1909, Sırat-ı Mustakim, 25. Sayı. Sadeleştirme K.S.)