İnsanlarla İçiçe Yaşamak

(9 Mart 2018, Cuma)

“İyilik ve takva (Allah’a karşı gelmekten sakınma) üzere yardımlaşın. Ama günah ve düşmanlık üzere yardımlaşmayın. Allah'a karşı gelmekten sakının. Çünkü Allah’ın cezası çok şiddetlidir.” (Maide, 2)

İmam Nevevi Riyazu’s-Salihin’in 70. Bölümünde diyor ki;

“Şunu iyi bil ki, söylediğim şekilde insanlara sıkıntı vermeden onların arasına katılmak, Rasulullah (s.a.s.)’in, diğer peygamberlerin, Hülafe-yi Raşidin’in, onlardan sonraki ashab ve tâbiinin ve daha sonra gelen Müslüman âlimlerle faziletli kimselerin tuttuğu yoldur." Tabiin ile onlardan sonra gelenlerin çoğu bu görüşü benimsemişler. İmam Şafii, Ahmed b. Hanbel ve fakihlerin büyük çoğunluğu da böyle düşünmektedir.

Nevevi aynı kitabın 20-21 bölümlerinde bu konuya değinmiş, şu ayetlere yer vermiştir: “Sizden, hayra çağıran, iyiliği emreden ve kötülükten men eden bir topluluk bulunsun. İşte kurtuluşa erenler onlardır.” (Al-i İmran, 104)

“(Ey Muhammed!) Rabbinin yoluna, hikmetle, güzel öğütle çağır ve onlarla en güzel şekilde mücadele et. Şüphesiz senin Rabbin, kendi yolundan sapanları en iyi bilendir. O, doğru yolda olanları da en iyi bilendir.” (Nahl, 125)

“Allah’ın âyetleri sana indirildikten sonra, sakın seni onlardan çevirmesinler. Rabbine çağır ve sakın Allah’a ortak koşanlardan olma!” (Kasas, 87)

İnsanlarla içiçe olmak; onların yanlışlarını kabullenmek anlamına gelmez. Nevevi, yukarıdaki ayetleri zikrederek: "İyilik ve takvada yardımlaşmak, kötülük ve zararlı iş ve amellerde yardımlaşmamak", şeklinde açıklık getiriyor.

Toplumdan kaçarak, dışarıda durup bir murakıp gibi onları gözlemek ve sonra “bu toplumdan hayır çıkmaz” demek ve bunun neticesi; “kendini muhafaza etmek adına toplum dışında bir getto oluşturmak, orada olgunlaşmak daha sonra topluma tekrar dönüp toplumu düzeltmek,” fikri yaygınlaşıyor ve metod haline geliyor. Bununla ilgili çokça delil bulmak da mümkün.

Bir toplumdan koptunuz mu bir daha o toplumla kaynaşmanız zordur. Çünkü toplum dinamiktir ve durmadan değişiyor müsbet veya menfi yönden. Beraberce ve içiçe oluşan değişim ve dönüşüm ancak toplumsallaşır.

…..

Bir fikir ve düşünce hareketi ile toplumsal bir hareket aynı yolu takip edemez. Fikir hareketleri daha çok kitabidir, ilkeseldir, zihin işidir. Toplumsal hareketler, buna cemaatler dahildir, önceden belirlenmiş bir düşünce, bir fikir etrafında toplanıp bunu fiiliyata dökmesidir, uygulanır hale getirmesidir. Toplumsallaşan fikir, idealdeki gibi kalamaz bazı değişikliklere ister istemez uğrar.

Başkalarının geliştirdiği fikri, hayata aktarmaya çalışan kimi zevat; fikir sahiplerini öteleyerek sanki kendileri o fikri geliştirmiş ve uygulamaya koymuş gibi davranıyorlar.

Bu tip insanlar zaman ilerledikçe, açılım yapmaları gerektiğinde tıkanıyorlar. Çünkü fikirlerini savundukları insanların taşıdığı bilgi, birikim ve ferasetten yoksundurlar. Bu mukallitler, bazı kavramları, bazı vazgeçilmezleri bayraklaştırarak onların arkasına sığınarak var olmaya çalışıyorlar. Taklit ve öykünme bir yerde biter, her insan sonunda kendisiyle, kendi emeğiyle, bilgi birikimi, feraseti ile başbaşa kalır.

Cemaat açısından bakıldığında modern dünyamızda İslamî çalışmaların orijinalliği; ya İhvan-i Müslümin, ya Mevdudi hareketi ve Cemaati veya Risale-i Nur Cemaati ile irtibatlıdır. Tarikatları vb. olanların dışında tutarak bakmak kaydıyla. Diğerleri bunların türevleridir. Türevler kendilerini asıl sanırlarsa, o zaman açmazlar çoğalır.

…

Hemdert ve hemhal olanlar, birlikte bir yol alabilirler. Kendine özel bir grup oluşturup o grupla toplumsal dönüşümü sağlamaya çalışmak peygamberlerin, salihlerin yolu ve yöntemi değildir. İnanan ve inanmayan ayırımı yapılır, ama inananlar arasında ancak yetenek ve beceri açısında görev bölümü yapılır. Yoksa seçkin ve elit bir takım, toplum dışında kalarak o toplumu sevk ve idare etme inananların tavrı değildir. Bilenler, işin ehli olanlara saygı duyulur ve gereken vazifeler tevdi edilir, bu hâl işleyişle ilgilidir. Toplumsallaşma ve davetle alakası yoktur.

Düşünürler veya ideologlar peygamberler gibi olamazlar. Peygamberleri, Allah görevlendirmiş, onların yol ve yöntemlerini O, belirlemiştir. Allah’ın murakabesi altındadır, yanlışları varsa Allah tarafından düzeltilir. İslam inancına, vahye dayalı düşünce üretenler de peygamberler gibi değildirler, onların düşünce ve fikirleri hata içerir ve yanlışları Allah tarafından düzeltilmez. Onun için her düşünür ve fikir üreticinin fikirleri, düşünceleri önerileri tenkide tabidir. Kur’an’a, sahih sünnete, toplumsal cari kanunlara, beşeri imkanlarla örtüşüp örtüşmediğine arz edilir. İlgilendiği alanın sünnetullah gereği ne lazım ise ona bakılır, uyup uymadığına dikkat edilir.

Bu sayılanların hepsi toplum içinde cereyan eder ve toplumla beraber şekillenirse toplum tarafından kabul görür.

İslam, Osmanlının yıkılışından sonra, yaşanır hayatın dışında kaldı ve toplumun değişimi ile irtibatı kesildi. Kitaplardaki şeklini muhafaza etse de pratik hayatta olanlardan uzaklaştırıldı, bunun neticesi olarak değişen dünyaya çare üreterek hayata yön veremez duruma getirildi. Hâlbuki yaşanmakta olan hayata, toplumsal ve devlet kademelerinde İslam hâkim olsaydı, değişen dünya İslami bir çözüm bulabilir ve insanlık bu kadar badirelere maruz kalmayabilirdi.

Gelişim ve dönüşüm hayatın içinde olmalı ve problemlerle boğuşarak, onlara çare arayarak yol almalıdır. Düzelte düzelte gidilen yol; sahicidir, canlıdır, diridir ve kalıcıdır.